فتق بعد از جراحی شکم یکی از شایع‌ترین عوارض پس از عملهای جراحی شکمی است که بسیاری از بیماران با آن مواجه می‌شوند. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که عضلات یا بافت‌های داخلی شکم پس از بخیه‌زدن، به‌طور کامل ترمیم نمی‌شوند و در نتیجه، بخشی از روده یا بافت چربی از محل زخم بیرون‌زدگی پیدا می‌کند.
شناخت علائم و دلایل بروز فتق بعد از عمل جراحی شکم کمک می‌کند تا بتوان از بروز مشکلات جدی‌تری مانند گیر افتادن روده یا عفونت محل بخیه جلوگیری کرد.
در ادامه، به زبان ساده و کاربردی توضیح می‌دهیم که فتق بعد از جراحی شکم چیست، چرا ایجاد می‌شود و چه روش‌هایی برای پیشگیری و درمان آن وجود دارد.
بیشتر بخوانید: فیلم لاپارسکوپی از فتق کشاله ران سمت راست
فتق محل بخیه یا فتق محل اسکار (Incisional Hernia) نوعی از فتق است که در محل برش یا بخیه جراحی شکمی رخ می‌دهد. هنگامی‌که جراح برای انجام عمل، دیواره شکم را باز کرده و سپس آن را بخیه می‌زند، اگر این ناحیه به‌درستی ترمیم نشود، ممکن است با گذشت زمان و تحت فشار داخلی شکم، بخیه‌ها باز شده و بافت‌های داخلی از محل زخم بیرون‌زدگی پیدا کنند.
معمولاً این نوع فتق شکمی بعد از جراحی در محل‌هایی ظاهر می‌شود که عمل‌هایی مانند آپاندیس، کیسه صفرا، سزارین یا جراحی‌های بزرگ قبلی انجام شده‌اند.
در حالت ایستاده، هنگام سرفه یا بلند کردن اجسام سنگین، این برآمدگی فتق واضح‌تر دیده می‌شود و در برخی موارد ممکن است با درد و احساس فشار همراه باشد.
علت‌های مختلفی در ایجاد فتق بعد از عمل جراحی شکم نقش دارند. در واقع، این عارضه نتیجه ترکیبی از چند عامل است که برخی از مهمترین آن‌ها عبارت‌اند از:
۱. بخیه ناقص یا باز شدن بخیه‌ها
اگر عضلات دیواره شکم پس از جراحی به‌درستی و با استحکام کافی بخیه نشوند، یا بیمار پیش از بهبودی کامل اقدام به فعالیت‌های سنگین کند، احتمال باز شدن بخیه‌ها افزایش می‌یابد. این وضعیت یکی ازعلل رایج بروز فتق بعد از جراحی شکم نمی باشدو برعکس تصور عمومی علل دیگری که در ادامه می آید می تواند علل مهمتری باشد.
عفونت مانع ترمیم طبیعی بافت‌ها می‌شود و باعث تضعیف ناحیه بخیه‌خورده خواهد شد. در این حالت، محل زخم آسیب‌پذیرتر می‌شود و زمینه برای بروز فتق فراهم می‌گردد.
۳. چاقی یا افزایش وزن پس از عمل
افزایش وزن بعد از جراحی باعث وارد شدن فشار بیشتر بر بخیه‌ها می‌شود. چربی اضافی در ناحیه شکم می‌تواند روند ترمیم را مختل کرده و خطر فتق را بالا ببرد.
۴. سرفه یا یبوست مزمن
فشارهای مکرر ناشی از سرفه طولانی‌مدت یا یبوست شدید موجب افزایش فشار درون شکم شده و احتمال باز شدن محل بخیه را افزایش می‌دهد.
۵.نقص ایمنی و بیماری دیابت
یکی دیگر از مهمترین دلایل و عدم جوش خوردن جدار نقص ایمنی و نیز شیمی درمانی های بعد از اعمال جراحی می باشدکه به علت اینکه سلولهای بدن از بین می روند جدار شکم نیز به طور کامل ترمیم نمی شود.در مورد بیماری دیابت نیز به همین صورت است و زخم ها در این بیماران به دلیل ماهیت بیماری به طور کامل ترمیم نمی شوند
۶. عوامل خطر دیگر
تشخیص زودهنگام فتق شکمی بعد از عمل اهمیت زیادی دارد، چون درمان سریع‌تر مانع از بروز عوارض جدی می‌شود. علائم معمول عبارت‌اند از:
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید فوراً به پزشک یا جراح مراجعه کرد تا از پیشرفت فتق جلوگیری شود.
بی‌توجهی به علائم فتق می‌تواند به عوارض خطرناکی منجر شود. از جمله:
بنابراین، مراجعه زودهنگام به جراح و درمان مناسب، اهمیت زیادی در پیشگیری از این عوارض دارد.
پیشگیری از بروز فتق بعد از عمل جراحی شکم بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان آن است. در ادامه، مهمترین راهکارهای پیشگیرانه را مرور می‌کنیم:
۱. استراحت کافی پس از عمل
تا زمانی که پزشک اجازه نداده، از انجام کارهای سنگین، ورزش یا بلند کردن اجسام خودداری کنید. استراحت کافی، زمان لازم برای ترمیم عضلات را فراهم می‌کند.
۲. مراقبت از زخم و جلوگیری از عفونت
شست‌وشوی مرتب محل بخیه، تعویض پانسمان طبق دستور جراح و پرهیز از دستکاری زخم، از مهمترین اصول پیشگیری از فتق هستند.
۳. کنترل وزن و تغذیه سالم
افزایش وزن بعد از عمل، فشار زیادی به دیواره شکم وارد می‌کند. رعایت رژیم غذایی سبک و سالم، همراه با پیاده‌روی ملایم، به پیشگیری از فتق کمک می‌کند.همچنین قطع سیگار و دخانیات در عملهای غیر اورژانس می تواند ریسک فتق را کاهش دهد.
۴. درمان سرفه و یبوست
در صورت بروز سرفه مزمن یا یبوست، باید سریعاً درمان انجام شود تا فشار اضافی بر محل بخیه وارد نشود.
۵. رعایت دقیق توصیه‌های جراح
پیروی از برنامه مراقبتی بعد از عمل، معاینات منظم و چکاپ‌های دوره‌ای، احتمال بروز فتق را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
درمان فتق محل بخیه بسته به اندازه و شدت آن متفاوت است. در اغلب موارد، درمان قطعی فقط از طریق جراحی امکان‌پذیر است، اما گاهی می‌توان از روش‌های حمایتی موقت نیز استفاده کرد.
در فتق‌های خفیف و بدون علائم شدید، پزشک ممکن است استفاده از کمربندهای شکمی یا استراحت مطلق را توصیه کند. با این حال، این روش‌ها موقتی هستند و فقط از پیشرفت فتق جلوگیری می‌کنند.
در اغلب موارد، بهترین گزینه درمانی، ترمیم فتق با مش (Mesh Repair) است. در این روش، جراح با استفاده از توری مخصوص، ناحیه ضعیف‌شده را تقویت می‌کند تا از عود مجدد فتق جلوگیری شود. این جراحی معمولاً نتایج بسیار موفقی دارد و به بازگشت عملکرد طبیعی شکم کمک می‌کند.
برخی افراد به دنبال درمان خانگی فتق هستند، اما باید دانست که هیچ درمان خانگی قادر به رفع کامل فتق نیست. استفاده از گیاهان دارویی، بستن شکم با پارچه یا فشار دادن برآمدگی، نه‌تنها بی‌فایده است بلکه خطرناک نیز هست.
همیشه پیش از انجام هر اقدامی، با پزشک متخصص مشورت کنید.
هرچند فتق بعد از جراحی شکم می‌تواند در هر فردی پس از عمل رخ دهد، اما برخی گروه‌ها به دلایل خاصی بیشتر در معرض خطر هستند. شناخت این افراد کمک می‌کند تا مراقبت‌های بیشتری پس از جراحی داشته باشند و احتمال بروز فتق کاهش یابد.
۱. بیماران دارای اضافه‌وزن یا چاق
چربی اضافی اطراف شکم فشار مداومی به عضلات وارد می‌کند. در افرادی که چاقی شکمی دارند، بخیه‌ها بیشتر تحت تنش قرار می‌گیرند و خطر باز شدن آن‌ها بالاتر است. به همین دلیل، جراحان معمولاً قبل از عمل توصیه می‌کنند وزن بیمار تا حدی کاهش پیدا کند تا ریسک فتق پایین بیاید.
۲. افرادی که چندین بار عمل جراحی شکمی داشته‌اند
هر بار جراحی جدید، باعث ضعیف‌تر شدن دیواره شکم می‌شود. به همین خاطر، در افرادی که سابقه چندین عمل دارند، احتمال بروز فتق شکمی بعد از جراحی بیشتر است.
۳. بیماران دیابتی یا دارای سیستم ایمنی ضعیف
دیابت باعث کندی روند ترمیم زخم‌ها می‌شود. علاوه بر آن، افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، در برابر عفونت‌های بعد از جراحی آسیب‌پذیرترند. این عوامل می‌توانند باعث شوند بافت بخیه‌شده به‌خوبی ترمیم نشود و زمینه بروز فتق فراهم گردد.
۴. زنان پس از زایمان سزارین
سزارین یکی از جراحی‌های شکمی رایج در میان بانوان است. اگر در حین یا بعد از این عمل، مراقبت‌های لازم رعایت نشود، احتمال بروز فتق در محل بخیه وجود دارد—به‌ویژه در مواردی که مادر فعالیت‌های سنگین را زود شروع کند.
۵. بیماران سیگاری
نیکوتین موجود در سیگار جریان خون را کاهش می‌دهد و باعث کندی ترمیم زخم می‌شود. به همین دلیل، سیگار کشیدن یکی از فاکتورهای مهم در بروز فتق بعد از جراحی شکم محسوب می‌شود. ترک سیگار پیش از عمل و در دوران نقاهت، نقش بزرگی در کاهش خطر فتق دارد.
تشخیص سریع فتق نقش حیاتی در جلوگیری از عوارض خطرناک دارد. پزشک معمولاً از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده می‌کند:
۱. معاینه بالینی
پزشک در حالت ایستاده و درازکش، محل بخیه را لمس می‌کند تا وجود هرگونه برآمدگی یا ضعف عضلانی را بررسی نماید. اگر هنگام سرفه یا فشار، برآمدگی بزرگ‌تر شود، احتمال فتق زیاد است.
۲. سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن
برای تشخیص دقیق‌تر، ممکن است پزشک سونوگرافی شکم یا سی‌تی‌اسکن تجویز کند. این تصاویر به وضوح نشان می‌دهند که آیا بافت یا روده از محل زخم بیرون زده است یا خیر.
۳. بررسی سابقه پزشکی بیمار
پزشک وضعیت کلی سلامت، سابقه جراحی‌های قبلی، بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، و سبک زندگی بیمار (مثلاً سیگار کشیدن یا چاقی) را ارزیابی می‌کند تا علت احتمالی فتق مشخص شود.
در برخی موارد، علائم فتق بعد از جراحی شکم ممکن است خفیف باشند و بیمار تصور کند که موضوع مهمی نیست، اما تأخیر در مراجعه می‌تواند خطرناک باشد. اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، حتماً فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید:
در چنین شرایطی، احتمال گیر افتادن فتق وجود دارد که نیاز به عمل جراحی فوری دارد. انتخاب یک جراح ماهر تاثیر بسزایی در روند درمان دارد؛ دکتر حسین ذبیحی بهترین جراح فتق در تهران است.
بعد از انجام عمل ترمیم فتق، دوره نقاهت و مراقبت‌های بعد از جراحی اهمیت زیادی دارد. رعایت این نکات، از عود مجدد فتق جلوگیری می‌کند:
اکثر بیماران می‌توانند پس از ۴ تا ۶ هفته، فعالیت‌های روزمره را از سر بگیرند، اما بازگشت به فعالیت‌های سنگین معمولاً باید با اجازه پزشک انجام شود.
متأسفانه در برخی موارد، حتی پس از جراحی موفق، فتق بعد از جراحی شکم ممکن است دوباره عود کند. عواملی مانند چاقی، سرفه مزمن، عفونت یا بی‌توجهی به مراقبت‌های پس از عمل، از دلایل اصلی عود فتق هستند.
استفاده از روش ترمیم با مش و رعایت دقیق دستورات پزشک، احتمال بازگشت فتق را به حداقل می‌رساند.
تغذیه نقش مهمی در بهبود زخم و پیشگیری از فتق دارد. رعایت رژیم غذایی متعادل باعث تقویت سیستم ایمنی و تسریع روند ترمیم می‌شود.
مواد غذایی مفید شامل:
مواد غذایی که باید پرهیز شوند:
تغذیه سالم، در کنار تحرک سبک و خواب کافی، نقش مهمی در کاهش احتمال بروز فتق بعد از عمل جراحی شکم دارد.
ورزش و فعالیت بدنی پس از درمان فتق
پس از عمل ترمیم فتق، انجام حرکات سبک مانند پیاده‌روی آرام توصیه می‌شود. اما هرگونه فعالیتی که باعث فشار بر ناحیه بخیه شود (مثل وزنه‌برداری یا دراز و نشست)، باید تا چند ماه بعد از جراحی به تعویق بیفتد.
پزشک معمولاً برنامه تمرینات فیزیوتراپی یا حرکات کششی مخصوصی را برای تقویت تدریجی عضلات شکم تجویز می‌کند.
جمع‌بندی
در مجموع، فتق بعد از جراحی شکم یکی از عوارض قابل پیشگیری اما نسبتاً شایع است که معمولاً به علت باز شدن بخیه، عفونت یا فشار زیاد درون شکم ایجاد می‌شود.
با رعایت مراقبت‌های لازم پس از جراحی، حفظ وزن متعادل، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و مراجعه به‌موقع به پزشک، می‌توان از بروز این عارضه جلوگیری کرد.
در صورت بروز فتق، بهترین و قطعی‌ترین روش درمان، جراحی ترمیمی با استفاده از مش است. هرچه درمان زودتر انجام شود، احتمال بهبودی کامل بیشتر خواهد بود.
۱. آیا فتق بعد از جراحی شکم خطرناک است؟
بله، در صورت عدم درمان، ممکن است باعث گیر افتادن روده یا عفونت شدید شود که گاهی نیاز به جراحی فوری دارد.
۲. چه مدت بعد از جراحی ممکن است فتق ظاهر شود؟
فتق ممکن است از چند هفته تا چند ماه بعد از عمل جراحی بروز کند، حتی در برخی موارد تا چند سال بعد نیز دیده می‌شود.
۳. آیا فتق بعد از جراحی شکم بدون عمل درمان می‌شود؟
خیر، درمان قطعی فتق تنها از طریق جراحی ممکن است. روش‌های غیرجراحی فقط علائم را کاهش می‌دهند.
۴. آیا بستن کمربند شکمی برای درمان فتق مفید است؟
کمربند شکمی می‌تواند موقتاً از بیرون‌زدگی جلوگیری کند، اما درمان دائمی نیست و جایگزین جراحی نخواهد بود.
۵. آیا می‌توان از بروز فتق بعد از عمل پیشگیری کرد؟
بله، با رعایت استراحت کافی، تغذیه سالم، کنترل وزن و پرهیز از فشار بر محل بخیه، می‌توان خطر بروز فتق را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد.
Request a free consultation
"*"فیلدهای ضروری را نشان می دهد
اطلاعات تماس
ساعت کاری
آخرین مقالات
خدمات ما
